ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 17، شماره 3، خرداد 1403 ، شماره پی در پی 97

بررسی بلاغی طیبات سعدی با تکیه بر موسیقی بیرونی و کناری

صفحه (75 - 90)
آشنا جلال رفیق ، مریم سلحشور (نویسنده مسئول)، ایوب کوشان
تاریخ دریافت مقاله : مرداد 1402
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : آبان 1402

چکیده

زمینه و هدف: عنصر موسیقیایی یکی از عوامل مهم زیبایی در شعر کلاسیک است. موسیقی کناری و بیرونی از ارکان مهم عناصر موسیقیایی است و شاعر با مهارت خود و استفاده به موقع از این دو عنصر میتواند به زیبایی شعر خود کمک کند. موسیقی بیرونی و کناری به ترتیب در وزن ، قافیه و ردیف بروز و ظهور پیدا میکند.

روش تحقیق: در این پژوهش با استفاده از روش گردآوری اطلاعات (کتابخانه ای) شواهد ، نمونه های مناسب و مرتبط با عناصر موسیقیایی جمع آوری شد و بر اساس روش توصیفی- تحلیلی مورد واکاوی و تحلیل قرار گرفت. لازم به یادآوری است که نسخه ای که اساس این پژوهش قرار گرفته نسخه، غزلیات سعدی به تصحیح محمد علی فروغی منتشر شده به سال 1374 است.

یافته ها: شعر سعدی از لحاظ سادگی و داشتن ویژگیهای موسیقیایی زبانزد اهل ادب است. او از بحور پرکاربرد و رایجی چون رمل، مجتث و مضارع استفاده کرده است. سعدی همینطور از اوزان جویباری که نسبت به اوزان خیزابی طنین آرام و ملایمی دارد با بسامد بالایی بهره گرفته است. در بررسی موسیقی کناری نیز او بیشتر متمایل به سرودن اشعار بی ردیف است و در غزلیات مردف او ردیفهای فعلی بسامد بالاتری دارد. انواع عیوب قافیه در اشعار مقفی او نیز قابل توجه است.

نتیجه گیری: شعر سعدی را به علت بهره گیری بجا و مناسب از عناصر موسیقیایی میتوان در ردیف اشعار متوازن طبقه بندی کرد.

کلمات کلیدی
موسیقی کناری , موسیقی بیرونی , سعدی , وزن , ردیف , قافیه

• برزگر خالقی، محمد رضا و نوروز زاده چگینی، وحیده(1390)، بررسی ساختار عروضی قصاید فارسی، فنون ادبی، دوره 3- شماره 20.
• خانلری، پرویز (1399)وزن شعر فارسی. چاپ یازدهم ، تهران: انتشارات توس.
• داد، سیما (1387) ، فرهنگ اصطلاحات ادبی، تهران : انتشارات مروارید.
• سعدی شیرازی، مصلح بن عبدالله،(1374)، کلیات سعدی، چاپ پنجم، تصحیح محمد علی فروغی، انتشارات ققنوس، تهران.
• شفیعی کدکنی ، محمد رضا (1376)، موسیقی شعر. تهران: نشر آگاه.
• شمس قیس رازی (1360) ، المعجم فی معابیر اشعار عجم، تصحیح علامه قزوینی، تهران : انتشارات دانشگاه تهران.
• شمیسا، سیروس(1397) عروض و قافیه؛ چاپ ششم، تهران : انتشارات میترا.
• فیاض منش، پرند(1384)، نگاهی دیگر به موسیقی شعر و پیوند آن با موضوع، تحلیل و احساسات شاعرانه، تهران: پژوهش زبان و ادبیات فارسی، شماره 4.
• محسنی ، احمد.(1382)، ردیف و موسیقی شعر، مشهد: دانشگاه فردوسی.
• ملاح ، حسینعلی (1367) ، پیوند موسیقی و شعر ، چاپ اول ، تهران : نشر فضا.
• موحد، ضیاء (1390) ، موسیقی غزل سعدی، مجله سعدی شناسی، دفتر چهاردهم ویژه غزل.
• نصیرالدین طوسی،محمد بن محمد(1394)، به تصحیح علی اصغر قهرمانی مقبل، چاپ اول، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.